Terugkijken, vooruitkijken, nu leven

Waarom de waarheid je vrij maakt aan het einde van het jaar

De overgang van het oude naar het nieuwe jaar heeft iets magisch. We kijken vaak terug en vaak voelen we de neiging om vooruit te kijken, het nieuwe jaar in.  

Achter ons ligt het opgestapelde gewicht van twaalf maanden. Keuzes gemaakt en ongedaan gemaakt, wonden ontvangen en misschien toegebracht, momenten van genade en momenten die we liever vergeten. 

Voor ons ligt de onzekerheid van dagen die nog niet geleefd zijn, mogelijkheden die nog niet gerealiseerd zijn, de persoon die we zouden kunnen worden.

We staan op een drempel. En drempels zijn heilige plekken. In Japan hebben ze daar een woord voor "Ma". Vaak zijn overgangen in Japan gemarkeerd met de bekende rode Tori poorten.

Toch merk ik in de gesprekken die ik met veel van mijn cliënten voer, dat we niet altijd even bewust met zulke overgangsmomenten omgaan. We kamperen óf in het verleden, eindeloos herkauwend wat gebeurde, óf we springen angstig naar de toekomst, proberend te ontlopen wie we zijn geweest. 

We staan zelden echt aanwezig in het nu, waar beide met gelijke eerlijkheid en gelijke vrijheid kunnen worden vastgehouden.

En toch is het precies in dit huidige moment, op deze drempel, dat onze diepste menselijkheid naar voren komt.

De drempel waarop we zelden staan

Aan het einde van het jaar kijken velen terug op wat was en vooruit naar wat komt. Maar weinigen staan werkelijk stil op de drempel zelf; in het nu, waar het verleden zijn lessen aanbiedt en de toekomst zijn mogelijkheden.

Jung: de terugblik die bevrijdt

Carl Jung begreep iets essentieels: we kunnen niet overstijgen wat we weigeren te erkennen. "Zolang je het onbewuste niet bewust maakt, zal het je leven sturen en noem je het lot."

Ik moest dit leren door de moeilijke momenten die het leven me aanreikte. Als vader van een zoon met autisme en ADHD werd ik gedwongen delen van mezelf te onder ogen te zien die "eerder in de schaduw bleven." De boosheid die onverwacht opflakkerde. De behoefte aan controle vermomd als goed ouderschap. De angst voor ontoereikendheid die mijn reacties op de moeilijke momenten stuurde.

De eerlijke terugblik was niet comfortabel. Maar toen ik eindelijk zag hoe mijn patronen werkten, hoe mijn behoefte om 'capabel' te zijn onmogelijke druk creëerde, kon ik eindelijk anders kiezen. 

Niet meteen, niet volledig, maar wel fundamenteel. Met kleine stapjes. Iedere dag een beetje beter.

De waarheid, hoe pijnlijk ook, maakt vrij.

Adler: de vooruitblik die bevrijdt

Alfred Adler bood een cruciaal tegenwicht. Ja, begrijp je geschiedenis, zei hij, maar laat het niet je bestemming worden. We zijn niet louter producten van conditionering. We kunnen kiezen wie we worden.

De vraag is niet alleen "Waarom ben ik zo?" maar "Wie kies ik te worden?"

Maar ook dit heeft zijn schaduw. We kunnen zo gefocust raken op wie we willen zijn dat we ontkennen wie we nu zijn. 

Nieuwjaarsvoornemens die negeren wie we waren en hoe we werden gevormd door wat we meemaakten. Visies op leiderschap zonder eerlijke erkenning van onze werkelijke schaduwkanten.

De synthese: beiden tegelijk vasthouden

Dit is waar het interessant wordt. 

We hebben alleen het nu. 

En dit nu bevat beide. Verleden en toekomst komen samen in dit moment. Jij kiest. Ook als je niet bewust kiest.

Stephen Covey vatte het perfect samen: "private victory precedes public victory." 

Voordat ik kan bijdragen aan aan anderen, moet ik het innerlijke werk van integratie doen.

Dat is geen egoïsme. Dat is eerlijk zijn over hoe verandering werkelijk plaatsvindt.

Integratie betekent geen perfectie. 

Het betekent toenemende afstemming tussen wie we willen zijn en hoe we ons ontwikkelen.

Tussen onze bewuste waarden en onze onbewuste patronen.

Praktische vragen voor de drempel

Voor de terugblik (Jung):

Welke zag je dit jaar terugkomen in de manier waarop je met het mooie en het moeilijke in je leven om ging? Niet om te veroordelen, maar om helder te zien. Waar handelde je vanuit je onbewuste en waar koos je bewust? Wat voelde goed? Wat zat je dwars?

Voor de vooruitblik (Adler):

Als je zou leven vanuit je diepste waarden in plaats van je diepste angsten, wat zou er veranderen? Wie moet je worden om het leven te creëren dat je wenst?

De dagelijkse praktijk (de synthese):

Begin de dag met intentie: wie wil ik vandaag zijn? 

Check halverwege: leef ik vanuit angst of waarden? 

Reflecteer 's avonds: waar verscheen ik zoals ik bedoelde? 

Wat leer ik?

Waarom dit hoop geeft

Dit geeft me hoop aan het einde van het jaar: we mogen anders beginnen. We kunnen patronen die niet meer werken doorbreken.

Niet door te ontkennen wat was, maar door te leren wat het verleden ons duidelijk maakt en om ons in verbinding met onze diepste verlangens verwachtingsvol uit te strekken naar de toekomst.

Transformatie gaat niet over iemand compleet anders worden. Het gaat over meer volledig onszelf worden.

Geïntegreerd in plaats van gefragmenteerd, bewust in plaats van reactief.

We staan samen op deze drempel. Zo gebeurt verandering. Niet door grote gebaren maar door individuen die kiezen, in elk moment, om met meer bewustzijn te leven.

Welke waarheid ben je klaar te erkennen als dit jaar sluit? Welk patroon mag je nu eindelijk loslaten om echt vrij te worden?

Benieuwd hoe systemisch werk jou hierbij kan helpen? 

De feestdagen zijn een mooi moment om stil te staan en contact op te nemen.